Yatırımcı Rehberi
Yatırımcı Rehberi ile fon yatırımını öğrenin
Yatırımcıların Sıkça Sorduğu Sorular
1Portföy ne demektir?
Geniş anlamıyla bir kişinin veya kuruluşun sahip olduğu varlıkların tümünü ifade eder. Bu kitapçığın kapsamına giren ve dar anlamıyla portföy ise yatırım fonunun yatırım yaptığı sermaye piyasası araçları (Ortaklık payı, borçlanma araçları, ters repo vb.) ve altın gibi kıymetli madenlerin bütününü ifade etmektedir.
2Portföy Yönetimi nedir?
Mevzuatın ve fon bilgilendirme dokümanlarının izin verdiği sınırlar dahilinde, portföye varlık (ortaklık payı, borçlanma araçları gibi yatırım araçları) alınıp satılması ve bu varlıkların getirilerinin (faiz ve kâr payı gibi) tahsil edilmesi faaliyetleridir. Varlıkların alınıp satılması kararlarına dayanak teşkil eden her türlü araştırma ve analiz gibi faaliyetler de portföy yönetiminin kapsamına girer.
3Yatırım Fonu nedir?
Tasarruf sahiplerinden katılma payları karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre, portföy işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından içtüzük ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır.
4Şemsiye Fon nedir?
Katılma payları tek bir içtüzük kapsamında ihraç edilen tüm fonları kapsayan yatırım fonudur.
5Katılma Payı nedir?
Yatırımcının sahip olduğu hakları taşıyan ve fona katılımını gösteren, sermaye piyasası aracıdır. Katılma payları Merkezi Kayıt Kuruluşu bünyesinde yatırımcılar adına kaydi olarak izlenmektedir.
6Katılma Payı nasıl ve nereden alınıp satılır?
Fon katılma payı satın alınması veya fona iadesinde, Kurucunun fonun izahnamesinde ilan edeceği katılma payının alım satımının yapılacağı yerlere başvurularak alım satım talimatı verilir.
Bunun dışında Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen fonların katılma paylarının alım satımının yapılabileceği merkezi bir fon dağıtım platform olan TEFAS, Kurucunun veya fon katılma pay alım satım aracılık sözleşmesi imzaladığı Yatırım Kuruluşlarının telefon ve internet bankacılığı ile ATM sistemleri aracılığıyla da katılma payı alım satım talimatı verilebilir. Yatırım fonu katılma payları gün içinde belli saatler içinde alınıp satılır.
7Yatırım Fonlarında vergilendirme nasıldır?
Yatırım fonlarının vergilendirilmesi hususunda, Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesi (www.gib.gov.tr) aracılığıyla güncel vergilendirme bilgilerine ulaşılması mümkündür.
8Bir yatırım fonuna ait temel bilgileri hangi kaynaklardan elde edebilirim?
Yatırım fonuna yatırım yapmadan önce fon hakkında bilgi alabileceğiniz kaynaklara başvurmakta yarar vardır. Yatırım fonlarının katılma paylarının halka arzı sırasında ve sonrasında yatırımcılar ihtiyaç duydukları bilgileri aşağıdaki belgelerden elde edebilirler. Her yatırım fonu için www.kap.org.tr adresinde “Yatırım Fonları” sekmesi altında ayrı bir bilgilendirme sayfası bulunmaktadır. Fonlarla ilgili dokümanlara ve bilgilere bu sayfalardan ulaşılabilmektedir. Bununla birlikte, aşağıda belirtilen belgeler katılma paylarının alım satımının yapıldığı yerlerde talep edilmesi halinde ücretsiz olarak yatırımcılara verilir.
9İçtüzük nedir?
Her bir şemsiye fon için hazırlanan içtüzük, katılma payı sahipleri ile kurucu, portföy saklayıcısı ve yönetici arasında fon portföyünün inançlı mülkiyet esaslarına göre işletilmesini, saklanmasını, vekalet akdi hükümlerine göre yönetimini konu alan genel işlem şartlarını içeren iltihakı bir sözleşmedir.
10İzahname nedir?
Şemsiye fona bağlı her bir yatırım fonunun katılma payı ihracı için izahname düzenlenir. İzahname, yatırım fonunu satış dokümanıdır. İzahnamelerde fona ait temel bilgiler (fonun kurucusu, kurucu ve fonun adresi, fon katılma paylarının alınıp satılacağı yerler, fon yöneticilerinin kimler olduğu, sermaye piyasası alanındaki tecrübeleri, fonun yatırım stratejisi, yatırım sınırlamaları, yaptığı harcamalar, portföy yapısı, ilgili vergi düzenlemeleri vb.) bulunur. İzahnameler KAP’ta ve kurucunun resmi internet sitesinde yayımlanır.
11Yatırımcı Bilgi Formu nedir?
Şemsiye fona bağlı her bir yatırım fonunun katılma payı ihracı sırasında izahname ile birlikte yatırımcı bilgi formu hazırlanır. Yatırımcı bilgi formu, yatırımcıların fonun yapısını, yatırım stratejisini ve risklerini makul ölçüde anlayabilmeleri ve bilgiye dayalı olarak yatırım kararları alabilmeleri amacıyla hazırlanır. Yatırımcı bilgi formu, fonun izahnamesinin özeti niteliğindedir.
12Bir yatırım fonundan nasıl para kazanabilirim?
Bir yatırım fonuna yapacağınız yatırımdan üç şekilde para kazanabilirsiniz.
- Fon sahip olduğu menkul kıymetlerden temettü, faiz veya kar payı geliri elde eder ve bu geliri portföy değerine yansıtır.
- Fonun sahip olduğu menkul kıymetlerin fiyatı artabilir. Eğer fon, fiyatı yükselen bu menkul kıymeti satarsa, sermaye kazancı elde eder. Fon, elde ettiği sermaye kazancını veya zararını fon portföy değerine yansıtır.
- Eğer yatırım fonu, fiyatı yükselen menkul kıymeti satmıyor ve elinde tutuyorsa, bu değer artışı fonun katılma paylarına yansır.
Böylece yatırımcılar katılma paylarını sattıklarında, yatırım fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen değer artışlarından/azalışlarından kaynaklanan paylarını alırlar.
- Fon sahip olduğu menkul kıymetlerden temettü, faiz veya kar payı geliri elde eder ve bu geliri portföy değerine yansıtır.
- Fonun sahip olduğu menkul kıymetlerin fiyatı artabilir. Eğer fon, fiyatı yükselen bu menkul kıymeti satarsa, sermaye kazancı elde eder. Fon, elde ettiği sermaye kazancını veya zararını fon portföy değerine yansıtır.
- Eğer yatırım fonu, fiyatı yükselen menkul kıymeti satmıyor ve elinde tutuyorsa, bu değer artışı fonun katılma paylarına yansır.
Böylece yatırımcılar katılma paylarını sattıklarında, yatırım fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen değer artışlarından/azalışlarından kaynaklanan paylarını alırlar.
13Yatırım Fonları ne gibi avantajlar sağlamaktadır?
- Tasarruf sahibinin parası, portföy yönetim şirketleri tarafından yönetilmektedir. İlgili fonlar, alanında uzman, sürekli piyasaları takip eden fon yöneticileri tarafından yönetilir. Böylelikle portföyünüzü yönetmek için ekstra zaman harcamak zorunda kalmazsınız.
- Yatırım fonu portföyüne alınabilecek menkul kıymetlerin sabit getirili, dövize endeksli ve hisse senedi gibi araçlarla çeşitlenmesi nedeniyle riskin dağıtımı mümkün olabilmektedir. Fon yöneticileri, havuzdaki yatırımları pay sahiplerine fayda sağlayacak şekilde dağıtır. Çeşitli yatırım araçlarına dağıtarak riski minimize etmeye çalışarak getiriyi maksimize etmeyi hedefler.
- Menkul kıymetlerin değerlemesi ve kontrolü ile kupon, faiz ve temettü tahsili fon yönetimince yapılacağından, yatırımcılar vade takibi, tahsil etme gibi zaman ve kaynak kullanımını gerektiren işlemlerden kurtulmaktadır.
- Küçük tasarruflarla ulaşılamayacak kazanç potansiyeli yüksek menkul kıymetlere yatırım yapılmasına olanak sağlamaktadır.
- Fon portföyündeki değer artışlarının portföy değerine günlük olarak yansıtılması nedeniyle, yatırımcılar fona yaptıkları yatırımlarını işlemiş geliriyle birlikte ihtiyaçları kadar veya tamamını istedikleri anda (fon izahnamelerinde yer alan esaslara göre) paraya çevirebilirler.
- Yatırım fonu portföyüne alınabilecek menkul kıymetlerin sabit getirili, dövize endeksli ve hisse senedi gibi araçlarla çeşitlenmesi nedeniyle riskin dağıtımı mümkün olabilmektedir. Fon yöneticileri, havuzdaki yatırımları pay sahiplerine fayda sağlayacak şekilde dağıtır. Çeşitli yatırım araçlarına dağıtarak riski minimize etmeye çalışarak getiriyi maksimize etmeyi hedefler.
- Menkul kıymetlerin değerlemesi ve kontrolü ile kupon, faiz ve temettü tahsili fon yönetimince yapılacağından, yatırımcılar vade takibi, tahsil etme gibi zaman ve kaynak kullanımını gerektiren işlemlerden kurtulmaktadır.
- Küçük tasarruflarla ulaşılamayacak kazanç potansiyeli yüksek menkul kıymetlere yatırım yapılmasına olanak sağlamaktadır.
- Fon portföyündeki değer artışlarının portföy değerine günlük olarak yansıtılması nedeniyle, yatırımcılar fona yaptıkları yatırımlarını işlemiş geliriyle birlikte ihtiyaçları kadar veya tamamını istedikleri anda (fon izahnamelerinde yer alan esaslara göre) paraya çevirebilirler.
14Profesyonel Müşteri ve Genel Müşteri nedir?
“Profesyonel müşteri” kendi yatırım kararlarını verebilecek ve üstlendiği riskleri değerlendirebilecek tecrübe, bilgi ve uzmanlığa sahip müşteriyi ifade eder. Bir müşterinin profesyonel müşteri olarak dikkate alınabilmesi için aşağıdaki kuruluşlardan biri olması ya da sayılan nitelikleri haiz olması gerekir:
a) Aracı kurumlar, bankalar, portföy yönetim şirketleri, kolektif yatırım kuruluşları, emeklilik yatırım fonları, sigorta şirketleri, ipotek finansman kuruluşları, varlık yönetim şirketleri ile bunlara muadil yurt dışında yerleşik kuruluşlar.
b) Emekli ve yardım sandıkları, 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklar.
c) Kamu kurum ve kuruluşları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu gibi uluslararası kuruluşlar.
ç) Nitelikleri itibarıyla bu kurumlara benzer olduğu Kurulca kabul edilebilecek diğer kuruluşlar.
d) Aktif toplamının 50.000.000 Türk Lirası, yıllık net hâsılatının 90.000.000 Türk Lirası, özsermayesinin 5.000.000 Türk Lirasının üzerinde olması kıstaslarından en az ikisini taşıyan kuruluşlar.
e) Talebe dayalı olarak profesyonel kabul edilen müşteriler.
Profesyonel müşteri tanımı kapsamına girmeyen müşteriler “genel müşteri” kabul edilir.
Profesyonel müşteri gayrimenkul yatırım fonlarına veya serbest fonlara yatırım yapabilirken, genel müşteri sınıfında ki yatırımcılar bu ürünlerin alımını gerçekleştiremeyecektir. Ayrıca bu ürünlerin satışında müşteri türüne göre müşterinin risk algısını ölçen uygunluk testi kavramı ortaya çıkmıştır. Bu ürünlere yatırım yapmak isteyen genel nitelikli sınıftaki tüm müşterilere uygunluk testi yapılmak durumunda iken profosyenel müşteriler bu teste tabi olmak zorunda değildirler.
a) Aracı kurumlar, bankalar, portföy yönetim şirketleri, kolektif yatırım kuruluşları, emeklilik yatırım fonları, sigorta şirketleri, ipotek finansman kuruluşları, varlık yönetim şirketleri ile bunlara muadil yurt dışında yerleşik kuruluşlar.
b) Emekli ve yardım sandıkları, 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklar.
c) Kamu kurum ve kuruluşları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu gibi uluslararası kuruluşlar.
ç) Nitelikleri itibarıyla bu kurumlara benzer olduğu Kurulca kabul edilebilecek diğer kuruluşlar.
d) Aktif toplamının 50.000.000 Türk Lirası, yıllık net hâsılatının 90.000.000 Türk Lirası, özsermayesinin 5.000.000 Türk Lirasının üzerinde olması kıstaslarından en az ikisini taşıyan kuruluşlar.
e) Talebe dayalı olarak profesyonel kabul edilen müşteriler.
Profesyonel müşteri tanımı kapsamına girmeyen müşteriler “genel müşteri” kabul edilir.
Profesyonel müşteri gayrimenkul yatırım fonlarına veya serbest fonlara yatırım yapabilirken, genel müşteri sınıfında ki yatırımcılar bu ürünlerin alımını gerçekleştiremeyecektir. Ayrıca bu ürünlerin satışında müşteri türüne göre müşterinin risk algısını ölçen uygunluk testi kavramı ortaya çıkmıştır. Bu ürünlere yatırım yapmak isteyen genel nitelikli sınıftaki tüm müşterilere uygunluk testi yapılmak durumunda iken profosyenel müşteriler bu teste tabi olmak zorunda değildirler.
15Nitelikli Yatırımcı kimdir?
''Yerli ve yabancı yatırım fonları, emeklilik fonları, yatırım ortaklıkları, aracı kurumlar, bankalar, sigorta şirketleri, portföy yönetim şirketleri, ipotek finansmanı kuruluşları, emekli ve yardım sandıkları, vakıflar, Sosyal Sigortalar Kanununun ilgili maddesince kurulmuş sandıklar, kamuya yararlı dernekler ile nitelikleri itibariyle bu kurumlara benzer olduğu Kurulca belirlenecek diğer yatırımcılar ve sermaye piyasası araçlarının ihraç tarihi itibariyle en az 1 milyon lira tutarında Türk Lirası, yabancı para veya sermaye piyasası aracına sahip gerçek ve tüzel kişiler'', kanunda nitelikli yatırımcı olarak tanımlanmaktadır.
16Menkul Kıymet Yatırım Fon’u türleri nelerdir?
Borçlanma Araçları Fonu
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Hisse Senedi Fonu
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye'de kurulan ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Kıymetli Madenler Fonu
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; Borsa’da işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Fon Sepeti Fonu
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; diğer fonların ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Yabancı Menkul Kıymetler Fonu
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; yabancı özel ve kamu sektörü sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Değişken Fon
⁃ Fon portföy sınırlamaları itibariyle yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
⁃ Bu fon türü içerdiği enstrümanların oranları itibari ile %80 gibi genel bir sınırlamaya tabi olmaksızın sürekli değişkenlik göstermesidir.
Yabancı Fon
⁃ Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; Borsa’da işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Katılım Fonu
⁃ Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar.
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Hisse Senedi Fonu
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye'de kurulan ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Kıymetli Madenler Fonu
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; Borsa’da işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Fon Sepeti Fonu
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; diğer fonların ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Yabancı Menkul Kıymetler Fonu
- Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; yabancı özel ve kamu sektörü sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Değişken Fon
⁃ Fon portföy sınırlamaları itibariyle yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
⁃ Bu fon türü içerdiği enstrümanların oranları itibari ile %80 gibi genel bir sınırlamaya tabi olmaksızın sürekli değişkenlik göstermesidir.
Yabancı Fon
⁃ Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak; Borsa’da işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlardır.
Katılım Fonu
⁃ Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar.
17Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu (TEFAS) nedir?
Yatırım Fonu katılma belgelerinin elektronik bir merkezi platformda dağıtım kuruluşları aracılığıyla satılmasına ve geri alınmasına imkan veren, takasının ve saklamasının Takasbank-Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) sistemi ile entegre bir şekilde tam otomasyona dayalı olarak gerçekleştirilmesine imkan sağlayan elektronik bir platformdur.
18Fon Yönetim Ücreti Nedir?
Fon Yönetim ücreti, fonun yönetimi için portföy yönetim şirketinin tahsil ettiği ücrettir. Yönetim ücreti her gün fon toplam değerinin belirli bir oranı olarak hesaplanır, gider olarak tahakkuk ettirilir ve katılma payı fiyatına yansır.